2. ترکیبی از عقل و صورت(خرد و پیکر)

یکی دیگر از ویژگی هایی که انسان دارد و به آن می توان تعریف کرد و از دیگر موجودات بازشناخت، این است که انسان، ترکیبی از عقل و خرد و صورت و پیکر است. حالا این که مگر صوره، این قابلیت را ندارد که عقل و خرد را در خود جای دهد و حالا در انسان که جای گرفته ، شده از ویژگی های برجسته او، نیاز به بحثی عمیق دارد که عقل و صورت هر کدام ورابطه هایشان و جایگاه و ظرفشان تبیین شود.

این ترکیب را از روایات می توان یافت. برخی از این دسته روایات جهت نمونه آورده می شود:

- رسول اللّه صلى الله عليه و آله : يا مَعشَرَ قُرَيشٍ! إِنَّ حَسَبَ الرَّجُلِ دينُهُ ومُروءَتَهُ خُلُقُهُ وأصلَهُ عَقلُهُ . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اى گروه قريش ! حَسَب و نَسَب مرد ، دين اوست ، و آدميتش اخلاق اوست ، و اصل و ريشه او خِردش . [1]

- الإمام علي عليه السلام : الإِنسانُ عَقلٌ وصورَةٌ ، فَمَن أخطَأَهُ العَقلُ ولَزِمَتهُ الصّورَةُ لَم يَكُن كامِلاً ، وكانَ بِمَنزِلَةِ مَن لا روحَ فيهِ ، فَمَن طَلَبَ العَقلَ المُتَعارَفَ فَليَعرِف صورَةَ الاُصولِ وَالفُضولِ فَإِنَّ كَثيرا مِنَ النّاسِ يَطلُبونَ [الفُضولَ] ويُضَيِّعونَ الاُصولَ ، مَن أحرَزَ الأَصلَ اكتَفى بِهِ عَنِ الفَضلِ.امام على عليه السلام : انسان ، خِردى است و صورتى (پيكرى) . پس هر كه خِرد از او دور شود و صورت همراهش گردد ، كامل نيست و به مانند كالبدى بى جان است ، و هر كه جوياى خِرد متعارف باشد ، بايد صورت اصول و زوايد (فروع) را بشناسد ؛ زيرا بسيارى از مردم ، دنبال فروع هستند و اصول را وا مى گذارند . هر كه اصل را به دست آورد ، از فرع بى نياز مى شود .[2]

- الإمام علي عليه السلام :أصلُ الإِنسانِ لُبُّهُ ، وعَقلُهُ دينُهُ ، ومُرُوَّتُهُ حَيثُ يَجعَلُ نَفسَهُ .امام على عليه السلام : اصل انسان ، خرد اوست ، و خِردش دين او ، و جوان مردى اش آن كه نفس خويش را كجا قرار دهد . [3]

——————————–
[1]الكافي : ج ۸ ص ۱۸۱ ح ۲۰۳ ، الأمالي للطوسي : ص ۱۴۷ ح ۲۴۱ ، بحارالأنوار : ج ۲۲ ص ۳۸۲ ح ۱۶ .
[2] مطالب السؤول : ص ۴۹ ، بحارالأنوار : ج ۷۸ ص ۷ ح ۵۹ .
[3] روضة الواعظين : ص ۸ ، الأمالي للصدوق : ص ۳۱۲ ح ۳۶۱ ، بحارالأنوار : ج ۱ ص ۸۲ ح ۲ .