چندوقتی است که درگیر معنای تقوی شده ام. بدجوری فکرم را مشغول خود کرده است. از طرفی معنایش از وقایه و صیانت می یاد که یعنی نگهداری کردن و خود نگهداری[1]. از طرفی می بینم که به پرهیزکاری ترجمه کرده اند و خب پرهیز هم گاها داره. از طرفی، استاد شهید مرتضی مطهری [2]اصرار زیادی بر تبیین درست این مسئله و معنای آن به خودنگهداری داشته اند. من اما بین الفاظی که در ایات و روایات ، مبنی بر معنای تقوا بود، گیر کرده بودم.  تقوی همان خود نگهداری است که استاد شهید فرموده اند. اما ..اما…

اما برای رسیدن به تقوی باید از چند روش استفاده کرد:

1. اینکه پرهیز کرد، یعنی اصلا، طرفش هم نریم..خب این پرهیز با خودنگهداری فرق داره دیگه. چون خودنگهداری، همانطور که از لفظش پیداست، یعنی در وسط معرکه ای و خودت رو محافظت می کنی…

این پرهیز کردن، در روایات به احذروا و ایاکم بسیار اومده…مثل و إيّاكم و النّظرة [3] از نگاه کردن بپرهیزید…   و یا َّ أَيُّهَا النَّاسُ إِيَّاكُمْ وَ تَعَلُّمَ النُّجُومِ إِلَّا… [4] ای مردم، بپرهیزید ازیادگیری علم نجوم الّا بمقدار آنكه…..و در قران فعلا با لفظ اجتنبوا پیدا کرده ام : يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً …[5]

2. اینکه خود را نگهداری و صیانت کرد. که اصل ماده ی تقوی [6] از همین معنا گرفته شده است. مانند اتقوا الله…که معنایش از خداوند بترسید نیست. بلکه منظور، خود نگهداری از عقابی که در نتیجه ی رفتارمان، شامل حال ما می شود است. [7]

3. حالت سوم اینکه ترک کنیم. به صورتی که شاید امری را به طور مختصر می کردیم و یا حتی در دلمان می خواستیم و یا ….،  این مورد را ترک کنیم. این هم یک نوع تقوی است. و البته این مورد را به ترک در روایات ، بیان کرده اند. مانند ترک کردن نگاه به نامحرم  فمن تركها خوفا من اللَّه [8] و …

4. خود را ایمن کرد. که در پایین در مرحله 2 -2 بیشتر توضیحش رو می دم.

حالا مراحل بالا که همه در معنای تقوی نهفته است را، در قالب مثالی بسیار عمیق می گم:

تصور کنید که وسط بیابانی هستید پر از خار و خاشاک و قرار است که ازاین بیابان رد شوید.

1. ابتدا پرهیز می کنیم. یعنی مسیرمان را عوض کرده و از راه دیگری می رویم. این شاید بسیاری از معانی پرهیز را در خود دارد وقتی می گوید از علم نجوم پرهیز کن یا از رابطه با نامحرم پرهیز کن ، یعنی اگر انجام بدی ، بالاخره خار و خاشاک در پایت خواهند رفت. چنانچه روایات زیادی هم در نهی و عذاب این دسته پرهیزها هست.

2. اینکه حالا که مجبوریم از این بیابان پر خاشاک برویم دو کار می کنیم…

2-1 اینکه دامن و چادر و لباس خودمون رو نگه می داریم که خاشاک و خار ها به ما گیر نکند و اسیب نزند. این می شه خود نگهداری به معنای کلمه… وَ لِبَاسُ التَّقْوَىَ ذَلِكَ خَيْرٌ  اعراف/26

2-2 اینکه مثلا کفش بپوشیم و با کفش راه بریم که ته پایمان زخمی نشود یا مثلا از وسایلی استفاده کنیم و از چیزهایی بهره ببریم که خارهای سر راهمان را بسوزاند تا خاری نباشد که اسیب برساند. به اصطلاح ایمن کردن. این می شه همون جریان صدقه دادن و خواندن دعا های حدیث نفس و ادعیه های دیگر و چهار قل و ایت الکرسی و توکل بر خدا و قران خواندن و استعاذه و غیره و غیره که خیلی زیاد هست. این ها می سوزانند و کفشی به پایمان می شوند تا ما آسیب نبریم. این هم یک نوع ، و یک مرحله از خودنگهداری است.

3. اینکه حالا اگه وسط راه، خاری به پایمان گیر کرد و زخمی شدیم، خار را کنده و پانسمان کنیم. این می شه ترک کردن که باز هم یک مرحله ای از تقوی است. یکی از مراحل خود نگهداری. ترک و جدا کردن آن خار و پانسمان هم نوعی صیانت و محافظت از خود است.

این ها چهار وجه از تقوی بود. دقت کنید که، مرحله به مرحله و پله ای نیست اگر چه که گاها، برخی مقدمه ای برای دیگری است.

پی نوشت 1 : این چهار وجه تقوی و خودنگهداری رو باتوجه به روایات و ایات و ادعیه بیان کردم و سعی کردم که تمام الفاظ با معانی بلندی که دارند رو با هم جمع کرده باشم. ندیدم کسی این موارد رو گفته باشه. اگه کسی دیده و یا خلافش رو معتقده و شنیده بگه تا مطلب من کامل تر بشه…ممنونم از همه.

[1].در مورد معنای تقوی لینک حفاظت رو بخونین.

[2]  ده گفتار ، شهید مطهری . صفحات 3- 7. یا مجموعه ‏آثاراستادشهيد مطهرى - ج‏23 - ص : 690- 695

[3] عن ابن سنان قال سمعت ابا عبد اللَّه عليه السّلام يقول: كان المسيح عليه السّلام يقول لأصحابه … إلى أن قال: و إيّاكم و النّظرة فإنّها تزرع في قلب صاحبها الشّهوة و كفى بها لصاحبها فتنة … الخبر.  امالي المفيد/ 121 مستدرك الوسائل 2/ 554  - ابن سنان مى‏گويد: از امام صادق (ع) شنيدم كه مى‏فرمود: مسيح (ع) به يارانش مى‏گفت: … تا آنكه گفت: از نگاه كردن بپرهيزيد كه نگاه در دل صاحبش شهوت مى‏روياند و اين براى گمراهى صاحب آن بس است ..

[4]َّ أَيُّهَا النَّاسُ إِيَّاكُمْ وَ تَعَلُّمَ النُّجُومِ إِلَّا مَا يُهْتَدَى بِهِ فِي بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ فَإِنَّهُ يَدْعُو إِلَى الْكِهَانَةِ الْمُنَجِّمُ كَالْكَاهِنِ وَ الْكَاهِنُ كَالسَّاحِرِ وَ السَّاحِرُ كَالْكَافِرِ وَ الْكَافِرُ فِي النَّارِ سِيرُوا عَلَى اسْمِ اللَّهِ وَ عَوْنِهِ وَ مَضَى فَظَفِرَ بِمُرَادِهِ احتجاج-ترجمه غفارى مازندرانى    ج‏2    416   ای مردم، بپرهیزید ازیادگیری علم نجوم الّا بمقدار آنكه بوسيله دانستن آن قدرت بر هدايت بسير و مسافرت بر و بحر پيدا گردد و از اين زياده حرام است زيرا كه علم نجوم بكهانت كشاند و منجّم لا شك مثل كاهن است و كاهن مانند ساحر و ساحر مثل كافر و كافر را مقر در نار سقر است چون اراده مسافرت كنيد بنام خداى تبارك و تعالى و بعون و نصرت او آن سفر بر خود مبارك دانسته روانه شويد و آن حضرت روانه شده بر مرادش نائل گشت‏

[5]يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ.  حجرات / 12 ای کسانی که ايمان آورده ايد ، از گمان فراوان بپرهيزيد زيرا پاره ، ای از گمانها در حد گناه است و در کارهای پنهانی يکديگر جست و جو مکنيد و از يکديگر غيبت مکنيد آيا هيچ يک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد ? پس آن را ناخوش خواهيد داشت و از خدا بترسيد، زيرا خدا توبه پذير و مهربان است

[6] الوقاية حفظ الشي‏ء ممّا يُؤذي و التقوي جعل النفس في وقاية مما يخاف. المفردات راغب اصفهانی، ذیل این ماده.

[7]  ده گفتار ، شهید مطهری . صفحات 3- 7

[8]  قال النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله: النّظر  سهم مسموم من سهام إبليس فمن تركها خوفا من اللَّه أعطاه اللَّه إيمانا يجد حلاوته في قلبه. جامع الاخبار/ 170 المحجة البيضاء 5/ 180 - پيامبر (ص) فرمود: نگاه، تيرى مسموم از تيرهاى شيطان است، هر كه از ترس خدا آن را ترك كند خداوند ايمانى به او مى‏دهد كه شيرينى آن را در دل خود احساس مى ‏كند